ارتباط صنعت و دانشگاه آنچه هست و آنچه باید باشد

نیاز به علم و خاصیت راه گشایی آن در زمان بحران کرونا بر همگان ثابت شد. آن زمان که در بحبوحه این بحران نابهنگام چشم همگان برای یافتن راهی برای درمان به دستان محققان دوخته شده بود. در کشور ما شرکت های دانش بنیانی که از دل دانشگاه ها بیرون آمده بودند، در زمینه تولید تجهیزات و تشخیص این بیماری خوش درخشیدند.

شاید این موقعیت زمینه ای باشد که صاحبان صنایع نیز رویکرد خود را با نگاه به داخل تغییر داده و به این اطمینان برسند که دانشگاه ها می توانند بسیاری از گره های کشور و صنایع را با راه حل های خود باز کنند.

در چند سال اخیر به نوعی آشتی صنعت و دانشگاه و پژوهشگاه ها شکل گرفته است و معاونت پژوهشی وزارت علوم برنامه‌ریزی‌هایی را در این راستا داشت که تا حدودی این ارتباط را تقویت کرد. به طوری که محمد سعید سیف مدیرکل دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در نشست هم اندیشی مدیران ارتباط با صنعت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور در سال ۹۸ گفت: بیش از ۸ هزار قرارداد در حال اجرا بین دانشگاه‌ها و بخش صنعت وجود دارد که نسبت به سال گذشته ۲ برابر شده است.

به گفته وی، وظیفه دانشگاه‌ها در گذشته آموزش و پژوهش بود اما زمانی که چالش و بحران در کشور ایجاد شده و مردم با آن درگیر هستند، باید از طریق علمی رفع شود زیرا اکثر آن‌ها سر منشاء علمی دارد. ارتباط دانشگاه و صنعت می‌تواند روش‌های فراوانی داشته باشد و اکوسیستمی تعریف شود و هر حلقه نقش خود را ایفا کند. در این راستا باید بین مدیران ارتباط با صنعت و پژوهش دانشگاه‌ها هم‌افزایی انجام شود.

همچنین گسترش دوره‌های فرصت‌های مطالعاتی اعضای هیات علمی در جامعه و صنعت از اولویت‌های وزارت علوم در سال های اخیر بود که با ارائه شیوه نامه «فرصت‌های مطالعاتی اعضای هیات علمی در جامعه و صنعت» و تاثیر آن در آیین نامه ارتقای اساتید این هدف تا حدود مطلوب محقق شد. (در این طرح اساتید جوان در ابتدای راه می توانند شش ماه در صنعت حضور داشته باشند و اساتید قدیمی تر برای تغییر در وضعیت شش ماه به صورت پاره وقت یا سه ماه تمام وقت در صنعت فعالیت کنند.)

مدیرکل دفتر ارتباط با صنعت وزارت علوم همچنین اعلام کرده است: پژوهش های دانشجویی و مهارت افزایی ها، نوعی از ارتباط دانشگاه ها و دانشجویان بخش علمی کشور با جامعه است؛ همچنین برنامه های درسی و رشته های دانشگاهی، تاسیس شرکت های مشترک و ‌فروش فناوری می تواند راه های دیگری برای ارتباط دانشگاه با صنعت باشد.

اقدامات فوق تنها بخشی از فعالیت های معاونت پژوهشی وزارت علوم در راستای اتصال صنعت با دانشگاه است اما جای سوال دارد که چرا هنوز این ارتباط تسهیل نشده و چالش هایی وجود دارد. ارس شیخی یکی از دانش آموختگان نخبه دانشگاه صنعتی شریف در مقطع دکتری رشته برق گرایش قدرت است. وی روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا چالش‌های ارتباط صنعت و دانشگاه را بررسی و در نهایت راهکار برون رفت از وضعیت فعلی و تقویت این موضوع را با توجه به شرایط تحریم ارائه کرده است.

چالش‌های ارتباط صنعت و دانشگاه

شیخی در خصوص ارتباط صنعت و دانشگاه اظهار داشت: در کشورهای پیشرفته دنیا، دانشگاه ها مظهر «حل مساله به ارزانترین شکل» هستند و بررسی تطبیقی بین کشورهای پیشرفته نشان می دهد که معمولا کشورهایی که دانشگاه های قوی تری دارند، از اقتصاد و صنعت پیشرفته تری نیز برخوردارند.

وی افزود: دلیل این موضوع کاملا روشن است زیرا ابزار حل مساله، اندیشمندان و مهندسان خوش ذوقی هستند که در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی پرورش یافته اند.

شیخی با طرح این سوال که باید دریابیم مشکل دانشگاه ها و صنعت کجاست که هنوز آن طور که باید با یکدیگر ارتباط ندارند، اظهار داشت: در خصوص صنعت عواملی مثل عدم اعتماد صنعت به دانشگاه و نگاه زینت المجالسی به محیط های دانشگاهی، آگاه نبودن مدیران صنایع به توان دانشگاه ها و مراکز پژوهشی کشور، عدم طرح مشکلات و عارضه های صنعت با دانشگاه های مادر (نبود گردش صحیح و کارآمد اطلاعات بین صنعت و دانشگاه) و نداشتن نگاه بلندمدت مدیران صنایع و سیاست گذاران و عدم اعتماد آنها به علم بر تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه تاثیرگذار است.

وی با اشاره به مشکلات دانشگاه در تقویت ارتباط با صنعت تصریح کرد: دست و پا گیر بودن قوانین ارتباط با صنعت و عدم توجه کافی به حل مسائل صنعت در مقایسه با چاپ مقالات (به همین دلیل اساتید ترجیح می دهند وقت خود را با چاپ مقاله پر کنند و زمانی برای ارتباط با کارفرمایان نداشته باشند)، فقدان یک نگاه استراتژیک و کارآمد برای ارتباط تنگاتنگ با سیاست گذاران و صنعت و آشنا نبودن اساتید با مشکلات صنعت مشکلاتی است که دانشگاه در تقویت و حتی شکل گیری ارتباط با صنایع دارد.

راه‌حل اصلی؛ تعامل دوسویه

این نخبه دانشگاهی تصریح کرد: دانشگاه ها و صنایع ما به منزله جزایری هستند که گاهی پلی از آنها به یکدیگر زده می شود و پروژه هایی کوچک بین آنها تعریف می شود. در حالی که ارتباط بین صنعت و دانشگاه ها باید تا حدی قوی باشد که هیچ پروژه و اقدامی در صنایع بدون مشورت با صاحبان نظران این حوزه در دانشگاه ها عملیاتی نشود.

شیخی ادامه داد: البته این ارتباط باید دوسویه باشد و دانشگاه ها نیز در زمینه رفع مشکلات صنایع مختلف و نیاز جامعه احساس مسوولیت کرده و در پروژه های مختلف صنایع را یاری دهند.

وی با اشاره به راه حل خروج از وضعیت فعلی عنوان کرد: مدیران ما نیز در هر جایگاهی باید بپذیرند که به علم در هر سطحی اعتماد کنند و دانشگاه ها نیز آگاه باشند که حیاتشان وابسته به حل مشکلات دنیای واقعی بوده و صرفا چاپ مقاله حائز اهمیت نیست.